ارزش ارز در هر کشوری بیشتر تابع انتظارات مردم و معامله گران همان کشور و گاها معامله گران دیگر کشورها است اگر امید به آینده یک ارز در بین معامله گران بالا برود معامله گران شروع به اخذ موقعیت خرید آن ارز و فروش مابقی ارزها خواهند کرد و این امر باعث بالا رفتن تقاضا و به تبع بالا رفتن ارزش آن ارز خواهد شد و اگر بیم از آینده یک ارز در دل معامله گران رخنه کند برای رهایی از ضرر نگهداری آن ارز اقدام به گرفتن موقعیت فروش در آن ارز و خرید در مابقی ارزها خواهند کرد که باعث افزایش عرضه آن ارز خواهد شد و در نتیجه کاهش ارزش آن ارز خواهد شد .
معمولاً معامله گران منتظر اعلام سیاستهای اخذ شده بانکهای مرکزی کشورها می‌مانند تا متوجه بشوند که کدامیک از ارزها را بخرند یا بفروشند و گاهی بر اساس سخنرانی های افراد بانک مرکزی سیاستهای اقتصادی آینده را حدس می‌زنند اگر بانک مرکزی کشوری به سمت سیاستهای انقباضی برود معمولاً باعث ایجاد امید در معامله گران خواهد شد و اگر بانک مرکزی کشوری به سمت سیاستهای انبساطی برود معمولاً باعث ایجاد بیم در معامله گران خواهد شد این موضوع تقریباً در اکثر کشورهای جهان صادق است ولی کشورهایی هم هستند که بواسطه اقتصاد روایی و رفتاری موجود در بین مردم این کشورها رفتار معامله گران فقط بر اساس رفتار بانک مرکزی و سیاستهای داویش یا هاوکیش بانک مرکزی تغییر نمیکند بلکه معامله گران امید به ارزش ارز را از طریق رفتار سیاستمداران هم ارزیابی میکنند در کشور عزیز ما نیز معامله گران علاوه بر دنبال کردن اهداف بانک مرکزی ، بر اساس رفتار سیاستمداران است که امید به آینده پیدا میکنند یا بیم از آینده یکی از نکاتی که معامله گران ایرانی مد نظر دارند ایجاد عادی سازی در روابط سیاسی و اقتصادی با مابقی کشورهای ۵+۱ است چه بخواهیم یا نخواهیم ، متوجه شده باشیم یا نشده باشیم ، دسته بندی سیاسی کشورها هم اکنون در پسا کرونا در حال تغییر است و این موضوع را فرانسه به تازگی و پس از قرارداد تولید زیردریایی آمریکا و استرالیا متوجه شد هم اکنون میتوان دسته بندی کشورها را به دو دسته تقسیم کرد
۱- تمدن خشکی ( کشورهایی که از طریق خشکی به یکدیگر متصل هستند )
۲- تمدن دریایی ( کشورهایی که از راه خشکی به هم متصل نیستند ولی دسترسی خوبی به دریا دارند و به تبع دارای نیروی دریایی قوی برای کنترل بنادر و راه های دریایی هستند )
با توجه به این دسته بندی باید توجه داشت که یکی از کشورهای اروپایی حاضر در وین به همراه آمریکا در دسته بندی تمدن دریایی قرار میگیرند و اهداف مشترکی را دنبال میکنند که مهمترین آنها ایجاد هرج و مرج در تمدن خشکی برای بقای اقتصاد و راههای دریایی خواهد بود.
هم اکنون با توجه به نزدیک شدن تاریخ هشتم آذر ماه امید به آینده در دل معامله گران جوانه زده مخصوصا که این بار ایران و سیاستمداران ایرانی ابتکار عمل را در دست گرفته و تاریخ بازگشت به رایزنی‌ها را خودشان اعلام کردند و مابقی کشورهای ۵+۱ این تاریخ را پذیرفتند
این امید آرام آرام در ذهن معامله گران با نزدیک شدن به تاریخ مذکور شدت خواهد گرفت
می‌پردازیم به بیم ها و امیدهای این دور از مذاکرات در آذر ماه ۱۴۰۰
از طرفی سرما در راه است و نمیکره شمالی که بیشتر مردم دنیا در آن زندگی میکنند در زمستانی سخت فرو خواهد رفت و در این تغییرات اقلیمی اکنون که هنوز قیمت نفت سقف جدیدی ثبت نکرده تعداد قابل توجهی از خانه های اتحادیه اروپا با این قیمت انرژی قادر به گرم کردن خانه های خود نیستند و چشم انداز قیمت نفت و گاز با توجه به اصلاح نصفه و نیمه هنوز هم صعودی است اما اگر غرب راضی به رفع تحریم‌های ظالمانه و یک طرفه بشود و حاضر به پذیرش خواسته های مذاکره کنندگان ایرانی ، چشم انداز بلند مدت قیمت انرژی در دنیا دیگر صعودی نخواهد ماند و مانند سالهای گذشته اکثر خانه های اتحادیه اروپا گرم خواهند ماند و این برگ برنده در دست مذاکره کنندگان ایرانی خواهد بود در مقابل آمریکایی ها هم بیکار ننشسته و اعلام اقدام به استفاده از ذخایر استراتژیک خود کرده اند این اقدام آمریکا هم باعث از دست رفتن کوتاه مدت برگ برنده ایران در مذاکرات خواهد شد هم باعث کنترل قیمت انرژی در کوتاه مدت خواهد شد و میتوان نتیجه گرفت فعلا سیاستمداران آمریکایی دلشان به ذخایر استراتژیک خود گرم است هر چند آمارها نشان می‌دهند با این ذخایر استراتژیک آمریکا هم تا آخر زمستان پاسخگوی انرژی مصرفی کشور خود نخواهد بود و برای کنترل قیمت حامل‌های انرژی راهی پر فراز و نشیب در پیش رو دارد و معمولاً آمریکایی ها در این موارد به کشوری جز کشور خودشان فکر نمی‌کنند در نتیجه احتمالاً اروپایی‌ها بیشتر تلاش میکنند برای قانع کردن ایران به برگشت در جامعه جهانی و ایران و آمریکا خیلی در این راستا تلاشی نخواهند کرد چین بعلت اینکه نفت ارزان از ایران تهیه می‌کند از توافق احتمالی راضی نخواهد بود و روسیه بعلت اینکه رقیب ایران در صادرات گاز به اروپا است از برگشت ایران به جامعه جهانی خرسند نمی‌شود تا اینجا این جمع پنج به اضافه یک و ایران ، سه رای مثبت دو رای ممتنع و دو رای مخالف خواهد داشت از طرفی دولت جدید هم هنوز کاملاً متوجه ابهامات و ریسک پذیرفتن یا نپذیرفتن از سر گرفتن مذاکرات دقیقاً از همانجا که قبلاً تمام شده بود یا از ابتدا شروع کردن مذاکرات را نمی‌داند و کیست که نداند معمولاً با آزمون و خطا شروع می‌کنیم وقت برای آری گفتن همیشه هست پس احتمالا با ممتنع بازی کردن جلو خواهیم رفت ، اگر هر کدام از کشورهای ممتنع واقعا قصد به نتیجه رسیدن مذاکرات را داشتند معامله گران می‌توانستند آینده مذاکرات را پیش‌بینی کنند ولی هم اکنون با توجه به مطالب گفته شده تصمیم گیری پیش از موعد برای معامله گران بسیار سخت خواهد بود و به نظر می‌رسد کشورهای جمع شده در اجلاس وین ، یکپارچگی لازم را برای رسیدن به جمع بندی نهایی نخواهند داشت پس معامله گران باید تا اعلام نتیجه اجلاس صبر پیشه کنند و به پیش‌بینی رفتار بانک مرکزی اکتفا کنند
احتمالا با بررسی رفتار بانک مرکزی در دولت سیزدهم شما هم متوجه این موضوع شده اید که با انتشار اوراق با نرخ بالای ۲۱ درصد بانک مرکزی ایران به دنبال اخذ سیاستهای انقباضی است که معمولاً این سیاستها در دنیا باعث خوش‌بین شدن معامله گران و مردم به آینده نرخ ارز است
از طرفی نرخ تعادلی ارز در ابتدای سال ۱۴۰۰ در محدوده ۲۵ هزار تومان بود که با توجه به تورم ایران از ابتدای سال تا به آبان ماه و کسر آن از تورم آمریکا در سال میلادی جاری ارزش نرخ تعادلی ارز هم اکنون چیزی در حدود ۲۷.۸۰۰ تومان خواهد بود و همانطور که می‌دانید هم اکنون قیمت بازار آزاد بالاتر از این سطح است که ریسک فروشندگان ریال را بالا می‌برد و کمتر کسی از معامله گران حاضر به خرید دلار با حباب مثبت است اغلب معامله گران ایرانی عادت دارند به روزهایی که در سالهای گذشته دلار را با نیمی از ارزش نرخ تعادلی خود می‌خریدند و کماکان منتظر بوجود آمدن این فرصت‌ها هستند از طرفی خبرها در بازار ارز نیمایی حاکی از این موضوع است که در قیمتهای پایینتر از بازار آزاد و در سطح کلان‌تر وارد کنندگان هم قیمتهای فعلی را برای واردات جذاب نمی‌دانند و تعداد عرضه کنندگان و مقدار عرضه از مقدار تقاضا پیشی گرفته در چنین شرایطی که میتوان گفت اغلب مردم انتظار پیشرفت یکباره در مذاکرات را ندارند و قیمت بازار آزاد هم بالای نرخ تعادلی ارز است سه سناریو را میتوان برای اینده قیمت ارز در نظر گرفت
۱- پیشرفت نصفه و نیمه مذاکرات
همینقدر که کشورها بعد از اتمام اجلاس در سخنرانی‌ها بعد از مذاکرات از یکدیگر گله‌مند نباشند و به جمع بندی بر علیه ایران نرسیده باشند و شروع به تهدیدهای جدید و قدیمی نکنند و به یک بند نصفه و نیمه در حمایت از مذاکرات سخن بگویند برای معامله گران خبر خوبی تلقی خواهد شد در این صورت احتمال برگشت به پایین قیمت به نرخ تعادلی و حتی رفتن قیمت بازار آزاد زیر نرخ ارز تعادلی وجود خواهد داشت و کمی از انتظارات تورمی کاسته خواهد شد احتمالا پس از این اتفاق قیمت تو حوالی ۲۶.۹۰۰ تومان هم پایین خواهد رفت پایینتر رفتن قیمت از عدد مذکور را میتوان هیجانات فروشندگان دلار دانست
۲- بی نتیجه ماندن مذاکرات
احتمال به وقوع پیوستن این سناریو هم خیلی کم نیست هر چند همه میدانیم کشورهای حاضر در این اجلاس برای وقت گذرانی نیامده اند ولی از آنجا که تیم ایرانی با وجود داشتن تمامی اطلاعات گذشته میتواند خود را در مذاکرات بی اطلاع از گذشته نشان دهد کاملا خواهد توانست از زیر بار مسئولیت اتفاقات پیش‌بینی نشده شانه خالی کرده و خود را به بی اطلاعی بزند و هیچ مسئولیتی در قبال حرف سیاستمداران یا تنظیم اسناد دولت قبلی را با این توجیه که آمریکا هم با تعویض رییس‌جمهور تغییر رویکرد داشته و از برجام خارج شده نپذیرد ، پس درب این راه هم برای مذاکره کنندگان ایرانی باز خواهد بود
در اینصورت انتظارات تورمی معامله گران بیشتر خواهد شد ولی هم اکنون هم قیمت ارز بالای نرخ تعادلی است و جای رشد خیلی بیشتر را عملا ندارد اگر این سناریو اتفاق بیافتد میتواند چشم انداز قیمت دلار در برابر ریال در بازار آزاد را در محدوده سی هزار تومان تخمین زد ولی شکست سقف قبلی در این مرحله برای معامله گران کاری دشوار و نشدنی به نظر می‌رسد بالاتر رفتن قسمت از سی هزار تومان در صورت به وقوع پیوستن این سناریو را میتوان هیجانات فروشندگان ریال دانست که معمولاً خیلی با دوام نخواهد بود
۳- پیشرفت کامل و نهایی مذاکرات
از طرفی تعداد کشورهای تمدن خشکی حاضر در این جلسه بیشتر است ولی متأسفانه این کشورها احتمالا هنوز کاملا بر اهمیت حسن همجواری از طریق خشکی پی نبرده اند اما این نکته را همگی به خوبی درک میکنند که زمستان در راه است و برای گرم ماندن خانه ها و پای برجا ماندن تورم گذرا که جدیدا مدام از آن حرف می‌زنند احتیاج به انرژی ارزان است و چه کشوری بهتر از ایران که دارای بزرگترین منابع گازی جهان است و هم اکنون مقادیر زیادی نفت هم روی کشتی در دریا و آماده تحویل دارد ، آمریکا اعلام کرده که ذخایر استراتژیک خود را آزاد خواهد کرد اما کدام کشور است که نداند ذخایر استراتژیک آمریکا اکتفای مصرف خود آمریکا را در این زمستان به آسانی نخواهد داد آمریکا برای تولید برق هنوز بیش از شصت درصد از انرژی فسیلی استفاده می‌کند و خیلی مشکل بتواند به تنهایی از پس مصرف خود با ذخایر استراتژیک بر بیاید تولیدات فعلی هم که اکثراً قبلاً در قراردادهای آتی پیش فروش شده و بی صاحب نیست در واقع میتوان گفت کشورهای اتحادیه اروپا که خواهان نتیجه مطلوب هستند ، اگر آمریکایی ها هم کمی رندانه تر عمل کنند و گرفتار دلخوشی کاذب ذخایر استراتژیک نباشند احتمال به نتیجه رسیدن این سناریو هم کم نخواهد بود در صورت به وقوع پیوستن این سناریو قیمت ارز در ابتدا حباب مثبت را خالی کرده و سپس روند نزولی به خود خواهد گرفت عددی که برای هدف این روند نزولی در نظر داریم عدد کف امسال به انضمام تورم امسال خواهد بود یعنی چیزی حدود ۲۳.۵۰۰ تومان و در صورت به وقوع پیوستن این سناریو قیمتهای زیر ۲۳.۵۰۰ تومان را میتوان هیجانات فروشندگان دلار دانست که معمولاً خیلی با دوام نخواهد بود
در کل برای جمع بندی و با توجه به رفتار دولت و بانک مرکزی به نظر می‌رسد هر کدام از سناریو های سیاسی اتفاق بیافتد هدف بانک مرکزی کنترل قیمت ارز همراه با تورم خواهد بود یعنی احتمالا مردم باید با ارزانفروشی دولت در ارز خداحافظی کرده و به مدل جدید عادت کنند در این مدل میتوان گفت در هر حالتی یک کف و سقف معقول با انحراف معیار ۱۰ تا ۱۵ درصد از نرخ ارز تعادلی و هدف گذاری شده متناسب با تورم سالیانه خواهد بود که اگر درست به جمع بندی رسیده باشم سخت ترین راه ممکن ، ولی درست ترین راه ممکن را دولت سیزدهم انتخاب کرده است.
محمد غفاری